İnsan ömrünün uzamasıyla birlikte tüm dünyada yaşlı nüfusta artış oldu. Türkiye'nin nüfusu da hızla yaşlanıyor. Türkiye İstatistik Kurumunun 2022 yılında yayınlamış olduğu verilere göre 65 yaş üzeri nüfus 8 milyon 451 bin 669 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı %9.9 oldu, 2040'de bu oranın %16.3'e ulaşacağı tahmin ediliyor. Yaşlı nüfusun artmasıyla birlikte yaşlılıkta görülen hastalık sıklığı da artmaktadır. Alzheimer Hastalığı da yaşlılıkta görülen hastalıkların başında olup klinik belirtileri 65 yaşından sonra başlar ve sıklığı her 5 yılda bir 2 katına çıkar. Yakalanma oranı 65 yaş üzerindeki kişilerde %6-10 iken, 85 yaş üzerindeki kişilerde %30-50'ye yükselir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada Türkiye'de Demans ve Alzheimer sıklığının batı dünyasındakine benzer oranlara sahip olduğu belirtilmiş. Ülkemizde 650.000 Alzheimer hastası olduğu tahmin ediliyor.
Alzheimer hastalığının en belirgin özelliği bellek bozukluğudur. Aynı soruyu tekrar tekrar sorma, aynı olayı tekrar tekrar anlatma, isimleri hatırlayamama, kişisel eşyaları yanlış yerlere koyarak kaybetme, kelime bulamama, yön tayin edememe, yolda kaybolma, gidecek yeri bulamama gibi durumlarla sıklıkla karşılaşılır. Hastalığın ilerlemesiyle kendi evinin yolunu bulamaz duruma gelir. Kişileri tanımakta da zorluk yaşar. Bildik, aşina olduğu kişilerin kim olduğunu hatırlayamaz. Alzheimer hastalığının psikolojik belirtileri duygulanım bozuklukları, hezeyanlar, halüsinasyonlar, kişilik değişiklikleri ve davranış bozuklukları şeklinde ortaya çıkar. Para ve eşyalarının çalındığı şeklindeki paranoyak tipteki hezeyanlar bütün dünyada en sık rastlananıdır. Aldatılma, kötülük görme, evin kendi evinin olmadığı, çevresindeki yakınlarının gerçek olmadığı, onların yerine başkalarının konulduğu şeklindeki hezeyanlar diğer sık rastlanan hezeyanlardır.
Hastalığın ilerlemesini ve hastalığa ilişkin belirtileri geciktirebilen ve semptomatik yarar sağlayan ilaç tedavileri vardır ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Öte yandan ilaç dışı davranış-uğraşı tedavileri demanslı hastanın tedavisinde önemli yer tutar. Her iki tip tedavinin ortak amacı Demans nedeniyle bozulma sürecinde veya riskinde olan iş yapabilme gücü yani günlük yaşam aktivitelerinin idamesi ve iyileştirilmesi, sağlığın ve yaşam kalitesinin düzeltilmesi, bakım verenin yükünün azaltılması ve Demanslı hastanın yaşamının rahat ve güvenli kılınmasıdır. Özellikle agresif ve ajite davranışların tedavisinde ilaç dışı girişim birinci basamak tedavi olarak kullanılmalıdır.
Üniversiteler kaliteli eğitim vererek topluma donanımlı bireyler yetiştirmekle mükellef olmasının yanında toplumda mevcut olan sorunları gidermeye yönelik projeler hazırlayarak ilgili kurumlarla işbirliği yaparak öncü olma misyonunu gerçekleştirirler. Üniversitemiz de Türkiye'de bir ilki gerçekleştirerek Türkiye Alzheimer Derneği Konya Şubesi, Karatay Belediyesi ve Konya İl Sağlık Müdürlüğü ile 07/04/2016 tarihinde 2016/07-28 sayılı iş birliği protokolünü yapmıştır. 10/10/2016 tarihinde merkezimizin açılışı yapılmış, bu işbirliği protokolü de 2/11/2016 tarihinde kaymakamlık makamının onayı ile yürürlüğe girmiştir. Ocak 2017 tarihinden itibaren Necmettin Erbakan Üniversitesi Yaşlı ve Engelliler Eğitim Bakım Uygulama Araştırma Merkezi olarak projesi yaşlı ve özellikle Alzheimer hastalarına göre Alzheimer Derneği Konya Şubesinin önerileri doğrultusunda tasarlanmış, yapımı Karatay Belediyesince gerçekleştirilen, tefrişi başta Konyalı hayırsever Mehmet Ali Atiker olmak üzere hayırseverler tarafından yapılan 2.580,00 m2 lik taşınmaz üzerinde 3083,00 m2lik binada Karatay İlçesi Fevzi Çakmak Mahallesi Cevher Dudayev Caddesi 1040 sok. No:4 adresinde hizmet vermeye başlamıştır.
Halen merkezimizden 100 Alzheimer hastası ve yakınları hizmet almaktadır. Hastalar her gün Karatay Belediyesi tarafından tahsis edilen servis ile merkezimize getirilmektedir.
MERKEZİMİZDEKİ ALZHEIMER GÜNDÜZ YAŞAM EVİ HEDEFLERİNE GÖRE ZAMAN AKIŞ ÇİZELGESİ
09.00-09.30 Hastaların ailelerden zaman kaydı yapılarak imzalı teslim alınmaları
09.30-09.50 Egzersiz ve Spor Aktiviteleri
HEDEF: Eklem hareketliliğini artırmak
Kas gücü ve dayanıklılığını artırmak.
Vücut duruşunu düzeltmek
Günlük işleri uygulamak için gerekli olan enerjiyi artırmak
Dengeyi düzeltmek düşme riskini azaltmak
Diğer hastalarla bütünleşmeyi kolaylaştırmak
UYGULAMA: Hastalarımızın genellikle orta seviye Alzheimer oldukları göz önünde tutularak sandalyeye oturtulur. Baş, boyun, omuz, kol, el bilek, bel, diz, ayak hareketleri arasında 2-3 dakika sohbet arası verilerek dinlenme sağlanır.
09.50-10.00 Ter kontrolü yapılır.
10.00-10.30 Masa başında Türk kahvesi ve çikolata ikramı
HEDEF: Dinçlik kazandırmak böylelikle günlük aktivitilere daha aktif katılmalarını sağlamak günlük uyuklamayı en aza indirerek gece uykusunun verimli olmasına katkıda bulunmak.
10.30-12.30 Zihinsel Aktivite Çalışmaları
UYGULAMA : Masa başında
HEDEF : Zihinsel aktivite Alzheimer hastalarında gerilemenin en fazla olduğu alan olduğu için; bu durumu yavaşlatmak için hastaların ilgi alanları ve kültürel durumlarına göre eğitim verilir.
UYGULAMA: 1- Kavramlar tanıtılır, nesneleri tanımaları ve adlandırma süreçleri korunur.
Resim veya objeler ile (gurupça uygulanır)
Çorap eşlenir, hangi nesne ne işe yarar, mevsim meyve ve sebzeleri tanıtılır.
Olaylar sıralanır, hayvan resimleri yavruları ile eşlenir, renkler seçilir,mevsimler ve hava durumu gözlenir.
Askerlik, gelinlik,çocuklar,torunlar soru cevaplarla konuşulur, zıt kavramlar (az-çok; büyük-küçük) bulunur. Pirinç, nohut, fasulye ayrılır.
Uygun olanlar kek, bisküvi ve ikram hazırlar.
Bu çalışmalar yapılırken ara ara müzik dinlenir, kaşık, darbuka gibi ritm enstrumanlarla dikkat toplanır. Karşılıklı top atmalarla hedef bulunur.
12.30-13.00 Yemek
Eller yemek öncesi ve sonrası yıkanır.Günlük yemeğe ilave mutlaka yoğurt verilir. Günlük yemek örnekleri 3 gün saklanmak üzere üzeri tarihli kapalı kaplarda buzdolabına alınır.
13.00-13.30 Masada 2.Türk kahvesi aynı amaçla verilir.
13.30-15.00 Psikomotor Aktivite Çalışmaları
Hedef: Alzheimer hastalarında psikomotor aktiviteler hastalık ve yaş faktörü ile etkilenir. Etkilenen kabiliyetlerinin mümkün olduğu kadar uzun süre korunmasını sağlamak çok önemlidir.
Çalışmalar neticesinde yapılan ürünler duvarlara asılarak hastaların güven duygusu korunur.
UYGULAMALAR :
Düğme dikme, boncuk dizme, kesme, katlama, oyun hamuru yoğurma ve şekillendirme, kesme, yapıştırma, yırtma, boyama, kule yapma, pullar ile el işleri, çerçeve süsleme, çeşitli atık malzemelerden süsler yapma
Çerçeve yapma , resim yapma, çizili resimleri boyama
15.00-15.30 Müzik eşliğinde hareket çalışmaları
HEDEF : Ritm duygusunun kaybolmasını önlemek birbirleriyle kaynaşmayı pekiştirmek, sakinleşme ve enerji harcarayarak fiziksel yorgunlukla geceyi rahat ve sakin, muntazam uykuyla geçirmek.
UYGULAMA: Müzik (Tercihen canlı Müzik) eşliğinde 30 dakika dinlemeli olarak oynamak, ritm tutmak , şarkı söylamek .
15.30-15.40 Ter kontrolü v.b.
15.40-16.30 Çay, bisküvi ve meyve ile beslenme .
Günün sabahında kek v.b.yapılmış ikram var ise yapanlar alkışlanarak kutlanır. Onların ilgi ve güven duyguları pekiştirilir.
Meyve her hastaya mevsime uygun 1 porsiyon , çay 1-2 bardak açık, bisküvi 1 porsiyon verilir.
16.30-17.00 Hastaların zaman kaydı ve imza karşılığı ailelere teslimi .
Necmettin Erbakan Üniversitesi Yaşlı ve Engelli Eğitim Bakım Uygulama Araştırma Merkezi bünyesinde yer alan Alzheimer Gündüz Yaşam Merkezinde Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Sosyal Hizmet Bölümü, Hemşirelik Bölümü öğrencileri de Yüksek Öğretim Kurumunun “Gönüllülük Çalışmaları” kapsamında eğitim almaktadır. 2017 yılında Türkiye’de bir ilk olarak Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü çatısı altında “Alzheimer Yüksek Lisans Programı” açılmış bu programdan mezun olan hemşire ve sosyal hizmet uzmanları da donanımlı bir şekilde yetişerek merkezimiz başta olmak üzere çeşitli kurumlarda hizmet vermeye başlamıştır. Tüm bu eğitim çalışmaları sonucunda merkezimiz 2018 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünyada ülkemizin de içinde olduğu Almanya, Hollanda, Danimarka, Portekiz, Hırvatistan, Kazakistan dahil 8 ülke arasından örnek proje olarak 1. Seçilmiştir.
Merkezimizde Alzheimer Hastalarının profesyonel destekle aktif hayatın içinde kendine yetecek şekilde bakılması, Alzheimer hasta yakınlarının tükenmişlik sendromuna yakalanmadan, depresyona girmeden kendi hayatlarını sağlıklı bir şekilde sürdürmeleri için gerekli desteğin profesyonel bir şekilde sağlanması, sağlıklı emeklilerimizn ve yaşlılarımızın da hayatın içinde aktif olarak yer almalarının sağlanması bilgi vetecrübelerinden yararlanılması da sağlanılmaktadır.